Mentalizacja w praktyce. Krótki przewodnik dla psychologów i psychoterapeutów (e-book)

Mentalizacja w praktyce. Krótki przewodnik dla psychologów i psychoterapeutów

Mentalizacja i koncepcja mentalizacji powstały na styku psychoanalizy, psychologii poznawczej i psychologii rozwojowej, bazując na opisywanych od wielu lat w literaturze pokrewnych konstruktach teoretycznych. Terapeuci zorientowani psychoanalitycznie znają pojęcie symbolizacji opisywane przez Melanie Klein, a potem Hannę Segal oraz termin kontenerowanie opisany przez Wilfreda Biona. Z kolei w psychologii poznawczej i rozwojowej opisuje się pojęcie teorii umysłu, które do dzisiaj w niektórych tekstach bywa przedstawiane jako synonim mentalizacji.

Badania i zastosowania mentalizacji

Badania wskazują, że mentalizowanie jest jednym z bardzo istotnych procesów związanych z sukcesem w psychoterapii i pomocy psychologicznej. Wiele uwagi poświęca się mentalizacji w badaniach nad efektywnością psychoterapii, szczególnie w obszarze terapii opartej na mentalizacji i terapii psychodynamicznej pacjentów z głęboką patologią osobowości.

W badaniach mierzy się także poziom mentalizowania terapeutów i określa, jaki ma on wpływ na efektywność i przebieg pracy z pacjentami. Osobnym obszarem zainteresowania jest mentalizacja w kontekście rozwojowym, gdzie sprawdza się związki między poziomem mentalizacji rodzica (parental mentalization), a różnymi wskaźnikami funkcjonowania dziecka, a także śledzi się rozwój mentalizowania u dzieci i nastolatków.

Zastosowań tego pojęcia ciągle przybywa i wydaje się, że mentalizowanie staje się uniwersalną, transteoretyczną cechą funkcjonowania psychicznego i interpersonalnego, której poziom należy rozpoznawać i w miarę potrzeby adresować w procesie psychoterapii, podobnie jak np. zdolność do regulacji emocji czy poziom funkcjonowania poznawczego.

Mentalizacja w praktyce – przewodnik dla psychologów i psychoterapeutów

Podczas tworzenia publikacji, autorce przyświecał cel stworzenia praktycznego i łatwo dostępnego materiału dla wszystkich specjalistów pracujących w obszarze zdrowia psychicznego, z zamiarem przedstawienia ustrukturyzowanego i możliwie prostego sposobu myślenia o mentalizowaniu, który można zastosować we własnym gabinecie psychologicznym lub psychoterapeutycznym, bez potrzeby wprowadzania nowych technik i strategii pracy z pacjentem.

Autorzy koncepcji mentalizacji wprost zachęcają do traktowania jej jako pewnej filozofii pracy z pacjentem, wyrażonej poprzez przyjęcie postawy zorientowanej na mentalizowanie w ramach określonych przez konkretną metodę terapeutyczną. W naszej publikacji, Monika Olga Jańczak stara się podkreślać uniwersalność tego pojęcia oraz to, że jako specjaliści, pracujemy nad mentalizacją pacjentów niejako „mimochodem” realizując sposoby pracy i założenia terapeutyczne różnych nurtów i podejść teoretycznych.

W publikacji Mentalizacja w praktyce. Krótki przewodnik dla psychologów i psychoterapeutów, przedstawiono różne aspekty tego procesu, zaprezentowano różne warianty załamań mentalizacji oraz propozycje konkretnych sposobów monitorowania i oceny poziomu mentalizacji na każdym etapie pracy: zaczynając od konsultacji, przez cały proces terapii, aż po jej zakończenie. Zdaniem autorki, jest to element, który może uzupełnić warsztat pracy psychologa i psychoterapeuty o pewną istotną perspektywę, jednocześnie bez konieczności wprowadzania nowych technik czy sposobów pracy, ponieważ, jak twierdzi Peter Fonagy, autor koncepcji mentalizacji: „wszyscy i tak już to robimy”. Myślenie o mentalizowaniu pacjentów można traktować jako pewną niezależną postawę, transteoretyczne metazałożenie terapii, które mamy w umyśle, stosując znane nam techniki wynikające z konkretnego paradygmatu, w którym pracujemy.